Last European Wilderness
Gorski kotar
Naturalne krajobrazy Gorskiego Kotaru przez długie wieki pozostawały trudno dostępne dla człowieka, dzikie i nieposkromione. Na starych mapach Gorski Kotar często oznaczano nazwą Hortus Diabolicus, co oznacza „diabelski ogród”. To właśnie ta niedostępność umożliwiła bezpieczne przetrwanie wielu gatunkom roślin i zwierząt. Zróżnicowane krajobrazy, bujna i nietknięta roślinność leśna, górskie rzeki, potoki i jeziora, dziewicze obszary naturalne, a także rozległe, ale harmonijne rozmieszczenie zróżnicowanych siedlisk stanowią ogromne bogactwo tego regionu.
Aby doświadczyć leśnego świata w jego naturalnej, majestatycznej formie, warto udać się do jednej z leśnych oaz, takich jak Park Narodowy „Risnjak”, lub zapuścić się w zakątki leśno-skalistych labiryntów dziewiczej przyrody, jak na przykłąd ścisły rezerwat „Bijele i Samarske stijene”, gdzie drzewa same upadają ze starości lub wysychają niczym szkielety sięgające nieba, murszejąc przez dziesięciolecia na leśnym poszyciu, dając schronienie dziesiątkom i setkom gatunków grzybów, mchów, śluzowców, glonów, mikroorganizmów, ale także wielu mniejszym oraz większym zwierzętom i roślinom, dopóki nie zamienią się w żyzny humus i pozwolą wykiełkować i wzrosnąć nowym pokoleniom drzew. Szczególną mozaikę zbiorowisk leśnych i barwnej rzeźby krasowej można podziwiać także w Parku Leśnym „Golubinjak”, który na stosunkowo niewielkim obszarze oferuje bogactwo naturalnych walorów i unikatowych cech regionu Gorskiego Kotaru.
Ponieważ w Gorskim Kotarze, dzięki różnorodnym warunkom siedliskowym, sąsiadują ze sobą lasy liściaste, mieszane iglasto-liściaste oraz „czyste” lasy iglaste, ale także inne typy zbiorowisk leśnych, możemy tu przeżyć ekscytującą i niezwykłą podróż. Przejść z lasu liściastego do czystego lasu iglastego można często w jednej z „chłodnych stref”, w całym Gorskim Kotarze. Cylindryczne zagłębienia w rzeźbie terenu charakteryzują się niższymi temperaturami w stosunku do otoczenia i występowaniem przymrozków, a w efekcie rosną w nich gatunki roślin przystosowane do takich chłodniejszych warunków, więc znajdziemy tam rośliny bardziej typowe dla szczytów górskich. Podczas krótkiej „podróży” przez florę regionu Gorski Kotar można odnieść wrażenie, jakbyśmy przebyli ponad tysiąc pięćset kilometrów i przenieśli się daleko na północ kontynentu europejskiego, na przykład do jednego z krajów skandynawskich, do tamtejszej tajgi!
Największe znaczenie w leśnej roślinności Gorskiego Kotaru mają lasy bukowe, jodłowe i świerkowe. Bogactwo flory tych lasów podkreśla obecność licznych gatunków endemicznych i reliktowych, takich jak Cieszynianka wiosenna (volujsko oko), Ułudka (mišje uho) czy Jasnota wielka (velika mrtva kopriva).
Bogate lasy Gorskiego Kotaru wyróżniają się także niezwykłym światem zwierząt. Gorski Kotar ten jest częścią sieci ekologicznej „Natura 2000”, kluczowej dla ochrony dzikich gatunków oraz siedlisk, a także wielu gatunków ptaków, takich jak orzeł przedni, dzikie gołębie, puszczyk uralski, głuszec, myszołów zwyczajny, dzięcioł czarny, dzięcioł pstry oraz sowa włochata. W Gorskim Kotarze badania ornitologiczne wykazały obecność 97 gatunków ptaków, z których 72 gniazduje na terenie Parku Narodowego „Risnjak” i jego bliskiej okolicy. Spacerując po Parku, odwiedzający z pewnością zauważą lub przynajmniej usłyszą niektóre z nich.
Gorski Kotar jest także ostoją dla wielu innych gatunków zwierząt. To jedno z nielicznych miejsc w Europie, gdzie do dziś żyją przedstawiciele wszystkich trzech wielkich drapieżników kontynentu: niedźwiedź brunatny, wilk szary i ryś euroazjatycki. Od wieków życie człowieka i tych wielkich zwierząt było na tym terenie ściśle ze sobą powiązane, przez współdzielenie przestrzeni i zasobów żywnościowych, co w przeszłości często prowadziło do konfliktów. Współistnienie przesiąknięte uprzedzeniami, nienawiścią i negatywną symboliką doprowadziło do niemal całkowitego wytępienia tych zwierząt w większości krajów europejskich. Już sam fakt, że Gorski Kotar nadal jest domem dla tych wspaniałych zwierząt, świadczy o zachowaniu krajobrazu i siedlisk, w których żyją. Dziś o przedstawicielach wielkich zwierząt wiemy znacznie więcej, szczególnie jak ważną spełniają rolę, jako główni drapieżnicy w ekosystemie, ale także jako czynnik kształtujących naturalny krajobraz Gorskiego Kotaru.
Jeśli dopisze Ci szczęście, może na terenie Parku Narodowego „Risnjak” lub w innym zakątku dzikiej przyrody Gorskiego Kotaru kątem oka dostrzeżesz jednego z przedstawicieli wielkich zwierząt lub innych charyzmatycznych mieszkańców tego regionu, jak lisy, dzikie koty, sarny, jelenie, dziki, kozice, a nawet sympatyczna wydra, gdy udasz się na spacer wzdłuż rzeki Kupa.
Trzy wielkie drapieżniki Gorskiego Kotaru
Z lasami Gorskiego Kotaru związane są trzy wielkie zwierzęta – ryś, wilk i niedźwiedź. Ryś jest ostrożny i skryty. Spotkanie z rysiem to prawdziwa rzadkość, więc mówi się, że ten, kto go spotka jest szczęściarzem. Ryś tropi swą ofiarę z zasadzki, ukryty gdzieś na wysokiej skale lub za powalonym pniem. Wilk nastawiony na rodzinny tryb życia przemierza duże terytorium wraz z innymi członkami swojej rodziny - watahą. Jest płochliwy i trzyma się z daleka od ludzi, dlatego podobnie jak rysia, rzadko można go spotkać podczas spaceru po lesie. Niedźwiedź to prawdziwy władca lasu. Choć należy do rodziny drapieżników, tylko niewielki procent jego diety stanowi mięso. Niedźwiedź przemierza lasy i łąki w poszukiwaniu smacznych roślin, takich jak czosnek niedźwiedzi czy obrazek plamisty, oraz owoców i jagód, takich jak orzechy, maliny czy jeżyny. W jego menu nie brakuje także larw owadów oraz resztek ofiar upolowanych przez wilka czy rysia. Niedźwiedź jest dumnym posiadaczem najlepszego w lesie węchu, a jego nos pozwala mu wyczuwać resztki pozostawione przez spacerowiczów i górskich wędrowców (nawet biodegradowalne odpady, które często wyrzucamy w lesie), co często prowadzi go do ludzkich osad, gdzie może sprawiać problemy.
Głuszec
W niektórych rejonach Gorskiego Kotaru, głównie powyżej 1000 m n.p.m., żyje ptak ściśle związany ze starymi, naturalnymi i zachowanymi lasami – głuszec. Jest to największa leśna kura a równocześnie jeden z najbardziej zagrożonych gatunków ptaków w Chorwacji. Górskie masywy Risnjaka i Snježnika to ważne obszary jego występowania i gniazdowania. Liczba głuszców maleje z powodu wkraczającej cywilizacji, fragmentacji siedlisk i zmniejszenia naturalnych lasów, dlatego obszary chronione, a także zachowane naturalne lasy i starodrzewia, są ważnymi ostojami dla jego przetrwania.
Śpiew samca głuszca na tradycyjnych tokowiskach, to niezwykłe przeżycie. Samce żyją samotnie, z wyjątkiem wiosny, kiedy gromadzą się na swoich tradycyjnych tokowiskach, gdzie swoim śpiewem i charakterystycznym występem przyciągają samice. W świecie ptaków różnice w wyglądzie między samcem a samicą są bardzo wyraźne, więc samica głuszca ma niepozorny wygląd, który umożliwia jej niemal doskonałe stapianie się z tłem, aby była jak najmniej zauważalna. Jest to istotne, ponieważ gniazduje na ziemi.
Dolina motyli
Dolina rzeki Kupa, czyli północny bieg tej rzeki, znana jest także jako niezwykła Dolina Motyli. Hydromorfologicznie jest to kanion z niewielkimi rozlewiskami, a biorąc pod uwagę, że jest położony nisko nad poziomem morza i głęboko wcięty, jego klimat jest znacznie łagodniejszy, a temperatura wyższa niż w chłodnej części Gorskiego Kotaru. W Dolinie rzeki Kupa notuje się około 60% całego chorwackiego świata motyli.
